خوشبختانه نام گروهي از سياحان(گردشگران) وبازرگانان و دريانورداني در كتابها ثبت شده و بجاي مانده است ومطالعه ويادداشتهاي آنها براي شناختن خليج فارس ،دلكش و سودمند است.از آن جمله مي توان به نئارك سردار اسكندر مقدوني ، وگروه دريانوردي داريوش كبير پادشاه هخامنشي به همراه دريانورد يوناني به نام سيلاكس كاريانده اشاره نمود.از ميان سياحان دنياي قديم ، ماركوپولو سياح ايتاليايي كه از شهر ونيز به اتفاق پدر و عمويش به ايران آمد و به كرانه ي خليج فارس رسيد.ناصرخسرو سياح،دانشمند وشاعر ايراني برسواحل جنوبي وشمالي اين دريا گذشته وخاطرات خود را در سفر نامه اي نوشنه است.نزديك به هفتصدسال پيش ابن بطوطه سياح معروف مراكشي از شهر طنجه در اسپانيا به سير وسياحت برخاسته ودوبار از خليج فارس گذشته است.كتاب خاطرات ابن بطوطه به نام رحله معروف است.ياقوت حموي مولف كتاب جغرافيايي پرارزش ونفيس معجم البلدان نيز در خليج فارس سفر كرده و خود شهرهاي كيش وقشم وسيراف را ديده است.عبدالرزاق سفير ميرزا شاهرخ كه مامور هندوستان وچين بوده از جزيره هرمز عبور كرده شهر هرمز را وصف كرده است.
از ميان سياحان اروپايي كه قبل از آمدن پرتغاليها به خليج فارس آمده اندويادداشت سفرخود را به جا گذاشته اند مي توان به اين چندنفر اشاره اي نمود:فريارادريك(نيمه نخست قرن هشتم هجري)،وارثمان سياح ديگر اروپايي هرمز را پيش از حمله ي پرتغاليها ديده وآنرا با سيصد كشتي تجاري و بازرگانان دولتمند وبناهاي پاكيزه وعالي وصف كرده است.ابه رينال نيز خليج فارس را ديده ومي گويد در هرمز كف كوجه ها را با حصير و در بعضي جاها با قالي مفروش مي ساخته اند.وبراي جلوگيري از حرارت آفتاب پرده هاي كتاني قشنگ بر پنجره ها ودرگاه هاي خانه ها مي آويختند.دورات باربوسا به سال 1518ميلادي خليج فارس را سياحت كرده و60سال بعد از او سياح وبازرگان انگليسي به نام رالف فيتيج از خليج فارس گذشته وودر شهر هرمز بياسوده واز اسبان اصيل ومرواريدهاي غلطان و پارجه هاي ابريشمي و فرشهاي نفيس و بازارهاي پر رونق آن وصف كرده است.
افنزي نيكتيكين سياح وبازرگان روس در سالهاي1469از هرمز عبور كرده واز طريق خليج فارس به هندوستان رفته در سال 1472از به ايران بازگشته وبه كشورش روسيه رفته است.
از ميان سياحاني كه بعد از تسلط پرتغاليي ها و به خصوص زمان صفويه ،هر كدام براي مقصود و مقصدي معين وجداگانه از خليج فارس ديدن كرده اند ويادداشتهايي از خود به جا گذاشته اند بايد از اين اشخاص نام برد: ژان بابتيست تاورنيه فرانسوي(1665م) ، شواليه شاردن فرانسوي(1673م)، دن گارسيا دوسيلوافيگوره آ (1617م)، سرتوماس هربرت انگليسي(1627م)،ژ.آ.ماندلسلو(1638م)،تونت هلندي(1665م)، استرويس(1672م)،دكترژفريه(1676م)،لوبرن(1803م)،استوارت و دكترگچ انگليسي(1628م)از خليج فارس گذشته اند ونام آنان را به عنوان اولين اروپائيان معروف كه از خليج فارس ديدن نموده اند مي توان ذكر نمود.
شيخ علي حزين سياح دوره ي افغانها واوايل پادشاهي زند و ميرزا ابراهيم نادري سياح دوره ي محمدشاه قاجار بعلاوه دوپره و استاك دو تن اروپايي كه در قرن نوزدهم ميلادي خليج فارس را ديده اند و سرهنگ آ.ت.ويلسن انگليسي و سرپرسي ساكس و لرد كرزن انگليسي و مادام ديولافوا فرانسوي وجمعي ديگر از نويسندگان كتب وسفرنامه ها و يادداشت ها ، از خليج فارس عبور كرده و هركدام از نقطه نظر خاص خود به بحث در اوضاع واحوال گذشته و حال خليج فارس و وضع اقتصادي و نظامي آن در زمان خود پرداخته اند.
منبع: خليج فارس- احمد اقتداري-فروردين1345
گزارش تصویری رزمایش محمد رسول الله 
رزمایش گردان های الی بیت المقدس در میناب
پکاره